Oezbekistan / Uzbekistan 2024

In 1967 was ik in Afghanistan en zag daar foto’s van de sprookjesachtige mooie steden Samarkand en Boechara. Ik kon er toen niet op een eenvoudige manier naar toe omdat de steden in een Sovjet republiek lagen. Met mijn oude vriend Hank was het hetzelfde. Ook hij had aan de andere kant van de grens in Afghanistan gestaan en gedroomd van een bezoek aan Oezbekistan. In 2024 is het er eindelijk van gekomen. Hank, José en ik vlogen via Istanboel naar Tasjkent.

I was in 1967 in Afghanistan and saw there pictures of fairytale-like cities Saamarkand and Buchara. At the time there was no easy way to visit them as they were part of a Soviet republic. The same happened to my old friend Hank. He had stond on the other side of the border in Afghanistan too and dreamt of a visit to Uzbekistan. In 2024 it finally happened. Hank, José and me flew via Istanbul to Tashkent.

Tasjkent de hoofdstad van Oezbekistan is groot. Het is kriskras doorregen door brede wegen volgepakt met witte Chevys. Er zijn heel veel parken en de metrostations zijn stuk voor stuk kunstwerken. Studenten en scholieren dragen zwarte broeken en witte bloezen. Tasjkent is een moderne stad. Na de zware aardbeving van 1966 is het herbouwd in Soviet stijl. Er zijn toeristische rondleidingen langs de pareltjes ervan.

Tashkent the capital of Uzbekistan is big. It is criss-crossed by wide streets full of white Chevys. There are many city parks and the metrostations are very artistically decorated. Students are uniformly dressed in white shirts and black slacks. Tashkent is a modern city. After the devastating earthquake of 1966 it is rebuilt in Soviet style. There are guided tours showing off the architectural beauties of the period.

Tegen het einde van de 19de eeuw hadden de Russen heel Centraal Azië veroverd. Ze brachten liefde voor de literatuur, een spoorwegnetwerk en puntdaken. Russisch is nog steeds de Lingua Franca van het gebied. In Oezbekistan is het de tweede taal na het Oezbeeks.

By the end of the 19th century the Russians had conquered the whole of Central Asia. They brought love of literature, a rail network and peaked roofs. Russian is still the lingua Franca of the Central Asia. In Uzbekistan it is the second language after Uzbek.

In de Hasht-Imam bibliotheek is een van de oudste nog bestaande Uthman Korans tentoongesteld. Alhoewel niet volledig is het een belangrijke trekpleister. Hoogwaardigheidsbekleders en toeristen uit alle windstreken komen er een kijkje nemen. Ik zag tweemaal hetzelfde mannetje. Eerst begeleidde hij een delegatie uit Arabië en de tweede keer een hoge Iraanse Ayatollah met gevolg.

In de Hasht Imam library is one of the oldest Uthman’s Quran in existence exhibited. Although not complete it is a draws great crowds. VIPs and tourists from over the whole world flock in. I saw the same little Uzbek official twice. The first time he accompanied three Arabs and the second time he was with a high ranking Ayatollah plus entourage.

Oezbekistan was beroemd om zijn miniaturen. Daarvan zijn de meesten geroofd en zijn nu te zien in de musea van het Westen. Wat hangt in Tasjkent zijn kopieën en ‘moderne’ miniaturen. Vooral de miniaturen uit de Sovjet tijd zijn een bezoek meer dan waard.

Uzbekistan was famous for its miniature paintings. Most of them have been carted off to the museums of the West. What is on view in Tashkent are copies and ‘modern’ miniatures. Especially the miniature paintings from the Soviet era are worth a visit.

Er was een wereldkampioenschap zaalvoetbal gaande en Nederland was erbij. Geheel tegen de verwachtingen in. Wij gingen ‘onze jongens’ aanmoedigen en zagen één van de mooiste goals van 2024.

The world championship Futsal was held and the Netherlands was participating. They had made it against all odds. We went to support ‘our lads’ and saw one of the best goals of 2024.

Na Tasjkent kwam Samarkand. Ik had hoge verwachtingen van de oude monumenten daar. De sprookjesachtige Registan en het complex van het mausoleum van Timoer Lenk. Gebouwd in de Perzische stijl en betegeld in kleurrijke patronen en voorstellingen rijzen ze op boven de stad. Helaas zijn ze niet meer omringd door de stoffige, rommelige bazaars van welleer, maar door de steriele omgeving van brede wegen, parkeerplaatsen en aangeharkte parken. Het zijn toeristen trekkers geworden en zijn geen centra van studie en religie meer.

After Tashkent we visited Samarkand. I had high expectations of the historic monuments there. The fairytale Registan and the compound of the mausoleum  of Tamarlane. These monuments are built in the Persian style. Tiled in colourful patterns and images they rise above the city. Unfortunately they aren’t surrounded anymore by the dusty, busy bazars of old. They are stand alones in the sterile surroundings of motorways, car parks and well kept parks. They are there for the tourists and not for learning and spirituality.

In Samarkand logeerden we in de Russische buurt in een Airbnb in een flatgebouw uit de Sovjet tijd. Ik vond de huizen in de Russische stijl met hun golfmetalen daken prachtig. De buurt zat vol restaurantjes, winkeltjes en zaakjes.

In Samarkand we stayed in the ‘Russian’ part of the city in an Airbnb in a Soviet tenement. I loved the sight of the Russian style single story houses with the corrugated iron roofs. There were many small restaurants, shops and businesses. 

In tegenstelling tot Tasjkent en Samarkand waren de monumenten in Boekara meer geïntegreerd in de stad. Toch was ook hier het overgrote deel van de monumenten van hun oorspronkelijke functie als Moskee of Madrassa ontdaan ten behoeve van het toerisme.

Buchara was different from Tashkent and Samarkand. In Buchara the monuments were less stand-alone and more part of the city. Even though were the mosques and madrassas stripped of their functions for tourism.

Khiva was de laatste en kleinste van de steden met de grote monumenten in Oezbekistan. Khiva profileerde zich als ‘museumstad’. Dat betekende dat het ommuurde centrum volledig was afgesloten ten behoeve van de toeristen. Er stonden zelfs draaihekken in de oude ‘Babs’, maar die waren gelukkig nog niet in functie.

Khiva w   as the last and smallest of the cities with the historic monuments of Uzbekistan. Khiva advertised itself as ‘Museum City’. That meant that the walled city centre is closed for everything but tourism. There are even turn-styles in the old ‘Babs’ although they are not working yet.

Ik vond Khiva eigenlijk behoorlijk saai. Ik ben me wel te buiten gegaan aan het tekenen van minaretten en dat was toch waarom ik hier gekomen was. Terwijl ik mij daarmee ledig hield, bezochten Hank en José wel de bazaars van de ‘gewone’ stad.

I found Khiva pretty boring. Nevertheless did I indulged myself sketching its minarets. That was why I was there anyway. While I was sketching Hank and José ventured out of the Museum City into the bazars of the ‘ordinary’ town.

In Oezbekistan reisden we per trein, auto, terreinwagen en vliegtuig. Tussen Tasjkent, Samarkand en Boekara namen we de trein. Vanaf Boekara ging het per auto. Naar de Aralzee gingen we per terreinwagen en vanuit Nkus vlogen we terug naar Tasjkent.

In Uzbekistan we travelled by train, car, 4-wheel-drive and plane. Between Tashkent, Samarkand and Buchara we took the train. From Buchara we took a car. To the Aral Sea went by 4-wheel-drive and we flew back to Tashkent from Nukus.

Buiten de grote historische steden en de vruchtbare rivieren waarmee ze verbonden zijn, bestaat het het landschap waar door wij gereis zijn uit steppe en woestijn. In de herfst toen wij er waren waren woestijn en steppe bijna niet van elkaar te onderscheiden. Vroeger trokken de nomadische stammen hier doorheen van Mongolië tot aan de Don. Met de komst van de Russen in de tweede helft van de 19de eeuw kwamen ook de grenzen en daarmee het einde van de nomadische traditie. Er is niet veel van hen over behalve begraafplaatsen.

Outside the historic centers and the river valleys that connects them are the plains and the deserts. After the hot summer the two are almost indistinguishable. In olden times nomads crossed this region from Mongolia to the Don river. With the arrival of the Russians borders were introduced. It heralded the end of the nomadic life-style. Not much of them is left except a graveyard maybe.

Voor de Arabische veroveringen en de komst van de Islam was de belangrijkste godsdienst het Zoroastrisme. Het kwam net als de oorspronkelijke bevolking van Oezbekistan, de Sogdiers, uit Perzië. Ze woonden langs de klassieke Oxus, de tegenwoordige Amir Darya en waren een belangrijke schakel in de Zijde Route tussen China en de Middellandse Zee. Een ketting van forten is nog van ze over.

Before the Arabs brought Islam, the most important religion in the region was Zoroastrism. It came with the original population of Uzbekistan the Sogdians from Persia. The Sogdians lived along the river of classical times the Oxus, now the Amur Darya, and were an important link on the Silk Route between China and the Mediterranean Sea. A chain of fortresses is left of them.

Buiten Khiva begint de deelrepubliek Karalpakstan met als hoofdstad het door de Sovjets gebouwde Nukus. Wij reden door naar de Aralzee over ongebaande wegen. De Aralzee bestaat niet meer. Alles wat over is zijn een paar ondiepe meren en die verdwijnen ook snel. Door de eeuwenlange katoenbouw en de eeuwenlange terugtrekking van de gletsjers in de Pamir bereikte er steeds minder water de zee. Het landschap is leeg. Er woont niemand permanent. We hebben 2 nachten gebivakkeerd in een joertkamp op wat ooit de oever was van de Aralzee.

Outside Khiva begins the Republic of Karalpakstan. The Soviet built Nukus is its capital. We travelled on to the Aral Sea over non-existing roads. The Aral Sea is no more. All that’s left are a few shallow lakes and they are disappearing fast too. Because of the age-old culture of cotton  and the unstoppable retreat of the gletsjers of the Pamir the watert that reached the sea has dwindled to a trickle. The Landscape is empty. Nobody lives there permanently. We spent two nights in a yurt camp on what used to be the shore of the Aral Sea.

Nukus had een bijzondere verrassing in petto. Het museum van Russische en Centraal Aziatische avant-garde kunst. De collectie is enorm en beslaat alle kunstvormen die tussen 1919 en 1935 gemaakt zijn, maar vooral de schilderkunst. Russische kunstenaars zochten het warme klimaat op en eenmaal daar inspireerden zij het lokale talent. Het is uniek in de geschiedenis van het kolonialisme dat kunstenaars van het kolonialiserende land en kunstenaars uit de kolonie op deze manier met elkaar optrokken en elkaar beïnvloedden.

Nukus harboured a very special surprise. The museum of Russian and Central Asian avant-garde art. The collection is enormous and includes all forms of art created between 1919 and 1935 when Stalin put a stop to the avant-garde. Russian artists were looking for a place in the sun and once there inspired the local talent. It is unique in the history of colonialism that artists from the colonial power and artists from the colony in this way met with and influenced each other.