Illigh was ooit een onafhankelijk staatje in het zuiden van Marokko, een centrum van trans Sahara handel en het werd geregeerd door de afstammelingen van een Soefi heilige. Nu is het niet meer dan een stoffig dorp met niet meer dan een paar honderd inwoners. Een idee voor een historische strip over Illigh werd uiteindelijk een strip over de Nederlanders die contacten hadden met de lokale heersers. Maar er is nog zoveel ongebruikt materiaal over dat er nog van alles aan toegevoegd kan worden.
Once upon a time Illigh was a tiny independent state in the south of Morocco, a center of trans Saharan trade and it was ruled by the descendants of a Sufi saint. Now it is not more than a dusty village of a couple of hundred inhabitants. An idea for a historical graphic novel about Illigh became eventually a graphic article. It is about the Dutch who had contacts with the local rulers. But there is so much material still that it can become anything .
Hoe kwam ik in de eerste plaats in Illigh terecht? Ik reisde met Bert Hogervorst van het Vliegende Nijlpaard en Heleen Toet vanuit Marrakech naar het zuiden. Bert bracht ons naar een architectonisch interessante plek waar ze al eens eerder was geweest. Het lag in de buurt van Sidi Ahmed Ou Moussa een pelgrimsoord. Eenmaal daar bleek het ontoegankelijk en het complex van lemen kastelen leek uitgestorven. Uiteindelijk na speurwerk van Bert ontmoetten we Aisha Aboudmiaa dochter van de eigenaar van de burcht van Iligh in Agadir.
How did I come in Illigh in the first place? In the fall of 2016 I was traveling with Bert Hogervorst of The Flying Hippo and heleen toet from Marrakesh to the south of Morocco. Bert knew an architectural interesting location she had visited before. It was situated close to Sidi Ahmed Ou Moussa popular with pilgrims. When there it proved to be inaccessible and the complex of castles made of loam seemed deserted. Eventually after some detective work by Bert we met Aisha Aboudmiaa the daughter of the lord of the castle Illigh.
The Museum of Iligh. Boxes and walls full of documents./Het Museum van Iligh: kisten en wanden vol documenten
Aisha vertelde ons over een kist met 1500 oude tot zeer oude documenten in het Arabisch en Hebreeuws plus een bibliotheek van 3000 boeken die in haar voorvaderlijke burcht lagen te verkommeren. Ze vertelde ook dat haar vader een klein museum in de burcht had ingericht en vroeg ons de plek op de internationale kaart te zetten. Na over manuscripten en boeken gehoord te hebben, was Bert verkocht. Ik dacht aan een historische strip.
Aisha told us about a chest with 1500 old and very old documents in Arabic and Hebrew and also about a library of 3000 books. All this was going to dust in the ancestral home. She also said that her father had made a museum in the castle. Aisha asked if we could put the place on the international map. After hearing about books and documents Bert was hooked. I had an idea for a historical graphic novel.
Eenmaal terug in Amsterdam ging Bert alles over Illigh uitzoeken. Najaar 2017 ging ik met Bert voor een uitgebreid bezoek aan Illigh. We werden allerhartelijkst door de familie Aboudmiaa ontvangen. We kregen vrij toegang tot de burcht. Ik maakte ontzettend veel tekeningen overal vergezeld en bijgestaan door Moulay Imam Aboudmiaa, de vader van Aisha. Bert en de moeder van Aisha ontdekten een gemeenschappelijke voorliefde voor oude Egyptische films en soaps. Maar ons bekroop steeds meer het gevoel dat het belangrijkste voor ons verborgen bleek. Maar wat was dat? We vertrokken uiteindelijk met meer vragen dan antwoorden.
In het hof Van links naar rechts: Peti tekenend, Bert studerend, een dorpsvrouw en Moulay Imam Aboudmiaa/ In the court from Left to right: Peti sketching, bert studying, a passer-by and Moulay Imam Aboudmis
Back in Amsterdam Bert took to the Internet to find out everything about Illigh. A year later we went back to Illigh. The Aboudmiaa family’s hospitality was unsurpassed. We got free access to the whole complex. I made lots of sketches aided and abetted by Aicha’s father Moulay Imam Aboudmiaa. Bert and Aisha’s mother discovered a shared love for old Egyptian movies and soaps. But after a while doubt started to creep in. It seemed that the most important thing was held from us. But what would that be? In the end we were left with more questions than answers.
Om interesse te wekken voor Illigh organiseerde Bert een presentatie van Aicha aan Marokko deskundigen in de universiteit van Leiden. Het bleek dat er veel belangstelling in Illigh was. Het draaide allemaal rond twee historische personen: Michiel de Ruyter en Paul Pascon. De laatste had begin tachtiger jaar onderzoek gedaan in Illigh. Twee van de deskundigen Paolo De Mas en Herman van der Wüsten hadden daar aan mee gedaan. De andere deskundigen waren Harry Stroomer, expert in Tashelit de taal die in Illigh en omgeving gesproken wordt en Herman Obdeijn voormalig diplomaat die met Paolo De Mas een Nederlandstalige geschiedenis van Marokko had geschreven.
To get people interested in Illigh Bert invited Aicha to Leyden to give a presentation to experts on Morocco at the university. It turned out there was a lot of interest in Illigh. It all centered around two historical personalities Michiel de Ruyter and Paul Pascon. two of the attending experts had worked with the latter: Paolo De Mas and Herman van der Wüsten. Other experts were Harry Stroomer specialist in Tashelit the language spoken in Illigh and environs and Herman Obdeijn a former diplomat and author with paolo De Mas of a Dutch language history of Morocco.
De volgende stap van Bert was het organiseren van een congres over Illigh in Illigh. Dat vond plaats in het voorjaar van 2018. Hier waren, behalve Marokkaanse deskundigen ook een delegatie van het Nederlands Marokko Instituut en Paul Dahan van het Joods Museum in Brussel waar ze een hele grote collectie over de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Marokko hebben. Helaas leverde het niet op waar Bert op gehoopt had: het openen van het archief van boeken en documenten voor inventarisatie en borging. Ondanks dat hij het eigenlijk wel wilde, stond Moulay Imam er uiteindelijk niet open voor.
Moulay Imam Aboudmiaa talking to people of the NIMAR (Dutch Institute in Morocco)/ Moulay Aboudmiaa in gesprek met mensen van het NIMAR (Nederlands Instituut in Marokko)
Bert’s next step was to organize a congress about Illigh in Illigh. That happened in the spring of 2018. Attending were apart from Moroccan experts also people from the Dutch Moroccan institute in Rabat and Paul dahan of the Jewish Museum in Brussels. There they have a large collection about the history of the Jewish community in Morocco. Sadly the congress did not result in what bert had expected: the opening up the stash of documents and books for classification and rescue. Although that was what Moulay Imam really wanted, in the end he declined.
In het najaar van 2019 begonnen Bert en ik aan het strip artikel dat in 2020 de definitieve vorm zou krijgen als: ‘Dutchmen in Illigh’.
During the fall of 2019 Bert and I started a graphic article that took shape in 2020 as: ‘Dutchmen in Illigh’.